۹- امید و حسن ظنّ به خدا

· یکی دیگر از شرایط برای صفای باطن در شب‌های قدر، امید است. امید ما به خداوند، خیلی باید بالا باشد. در اینجا امید را حتی مقابل «خوف» هم در نظر نمی‌گیریم بلکه امید را به معنای «حسن ظنّ» نسبت به پروردگار در نظر می‌گیریم. این امید و حسن ظنّ نسبت به خدا، علامت صفای باطن انسان است.

· در شب قدر اولاً نسبت به آنچه که خداوند تا کنون با ما روا داشته است، باید اعلام رضایت و شکر کنیم(بند دوم که قبلاً بیان شد) ثانیاً نسبت به آنچه مِن‌بعد می‌خواهد نسبت به ما روا دارد، باید حسن ظنّ داشته باشیم. باید وجودمان سرشار از حسن ظنّ باشد. پیش خودمان بگوییم: «امشب خدا می‌خواهد آخرِ لطف خود را نسبت به من داشته باشد، من یقین دارم که خدا به من فوق‌العاده مهربان است». (امام محمد باقر(ع) می‌فرماید: هيچ بنده مؤمنى حسن ظنّ به خدا ندارد مگر اينكه خدا به اندازه گمانش با او رفتار می‌كند، چون خدا کریم است و تمام خيرات در دست اوست و شرم دارد از اينكه بنده مؤمنش گمان خوبى به او ببرد سپس مخالف گمان و اميدش عمل كند، به خدا حسن ظنّ داشته باشيد و مشتاق او باشيد؛ لَا يَحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ بِاللَّهِ إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ اللَّهَ كَرِيمٌ بِيَدِهِ الْخَيْرَاتُ يَسْتَحْيِي أَنْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ يُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا إِلَيْه‏؛ کافی/۲/۷۲)

· از خدا بخواهیم که حُسن‌ظنّ ما را نسبت به خودش بالا ببرد. شما وقتی به حجّ می‌روید-که یکی از جایزه‌های ماه رمضان، حجّ است- آن‌جا در سعی بین صفا و مروه، یک دعایی دارد که از خدا طلب می‌کنید که «خدایا! حسن ظنّ مرا به خودت افزایش بده!» (عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: كُنْتُ وَرَاءَ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع عَلَى الصَّفَا أَوْ عَلَى الْمَرْوَةِ وَ هُوَ لَا يَزِيدُ عَلَى حَرْفَيْنِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ حُسْنَ الظَّنِّ بِكَ فِي كُلِّ حَالٍ وَ صِدْقَ النِّيَّةِ فِي التَّوَكُّلِ عَلَيْك؛ كافي/۴/۴۳۳)

۱۰- خوف و شوق نسبت به عذاب و ثواب الهی

· در کنار حسن ظنّ نسبت به پروردگار عالم، خوف و شوق نسبت به عذاب و ثواب الهی نیز عامل مهمی برای رقّت قلب و صفای دل انسان است.

· جهنم در واقع به عنوان قلّۀ عذاب الهی است. شما هرچقدر جهنم را جدّی بگیرید، از آن فاصله خواهید گرفت و از عذاب الهی دورتر خواهید شد. اگر در شب قدر بتوانید از جهنم فاصله بگیرید، از سایر عذاب‌ها نیز دور خواهید شد، مثلاً شما را از فشار قبر هم جدا خواهند کرد. یا اینکه شما را از هول و هراس‌های جان دادن هم جدا می‌کنند.

· جالب این‌جاست که فردای شب قدر، شما وقتی می‌خواهید مناجات کنید، باز هم باید از خدا بخواهید که «خدایا! ما را از عذاب جهنم نجات بده!» با اینکه دیشب که شب قدر بود، این را از خدا خواسته بودید (خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ يَا رَب‏؛ فرازی از دعای جوشن کبیر که ۱۰۰ بار تکرار می‌شود) و با اینکه قرار است به خداوند حسن ظنّ داشته باشیم و مطمئن باشیم که خدا ما را بخشیده است، ولی باز هم باید از عذاب جهنم، بیشتر از قبل فاصله بگیریم. چون هرچه از این نقطه فاصله بگیریم، به آن نقطۀ معهود نزدیکتر می‌شویم. خداوند می‌فرماید: به عزّت و جلالم سوگند كه براى بنده‌ام دو ترس و دو امنيت را یکجا فراهم نمی‌آورم: اگر در دنيا خود را از من ايمن بداند در روز رستاخيز او را هراسان كنم و اگر در دنيا از من بترسد، در روز قيامت او را ايمن گردانم. (قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَا أَجْمَعُ عَلَى عَبْدِي خَوْفَيْنِ وَ لَا أَجْمَعُ لَهُ أَمْنَيْنِ فَإِذَا أَمِنَنِي فِي الدُّنْيَا أَخَفْتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ إِذَا خَافَنِي فِي الدُّنْيَا آمَنْتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَة؛ خصال صدوق/۱/۷۹)

· خوف یکی از علامت‌های صفای دل است و یکی از شرایطی است که دل انسان را مهیا می‌کند. شوق به ثواب هم همین‌‌طور است. مثلاً شما باید به بهشت و رضوان الهی، شائق باشید نه اینکه بگویید: «خدایا! من به بهشت کاری ندارم، فقط مرا عذاب نکن!» شوق به بهشت و رضوان الهی، چشم دل انسان را باز می‌کند.

۱۱- مراقبت از ورود عُجب و غرور به دل/ از اینکه نمی‌توانیم قدر این شب را بدانیم، اظهار عجز کنیم

· نکتۀ دیگر اینکه، مراقب باشید همین آمادگی پیدا کردن برای ورود به شب قدر، موجب نشود که یک غروری به دل شما راه پیدا کند که مثلاً پیش خود بگویید: «چه خوب است که من با این آمادگی وارد شب قدر می‌شوم!»؛ مراقب عُجب باشید.

· بعضی‌ها که قصد دارند به زیارت کربلا و نجف اشرف بروند، از بنده می‌پرسند: «چگونه خودمان را به لحاظ قلبی، آمادۀ این زیارت کنیم؟» بنده گاهی از اوقات به‌جای اینکه توصیه‌هایی دربارۀ آمادگی برای حضور در حرم اهل‌بیت(ع) به آنها داشته باشم، یک جواب دیگری می‌دهم و می‌گویم: «اصلاً آماده نباش! بدون آمادگی برو! چون اگر بدون آمادگی بروی، انگار افتاده‌حال‌تر خواهی رفت. بگو: خدایا! من نتوانستم آماده بشوم… داشتن این حال(انکسار و افتاده‌حالی) بهتر از آن آمادگی است که همراه با نوعی عجب و امیدواری به آمادگی خود است»

· گاهی اوقات انسان‌ها وقتی برای کاری آماده می‌شوند، همین آمادگی‌شان، کار را خراب می‌کند. چون یک نوع عُجب و غرور پیدا می‌کنند. البته در میان عناصری که برای آمادگی جهت ورود به شب قدر بیان شد، عناصری هم وجود دارد که جلوی عُجب را می‌گیرد. مثلاً اینکه گفتیم: «مثل کسانی در شب قدر حضور پیدا کنید که در پروندۀ خودشان هیچ خوبی‌ای نداشته‌اند و فقط بدی و گناه داشته‌اند»(بند چهارم) ولی به هر حال، از این جهت که ما ناتوان هستیم از اینکه قدر این شب را بدانیم، باید یک اظهار عجزی درِ خانۀ خداوند داشته باشیم، تا چشم دل‌مان به یک فضاهایی باز شود که واقعاً زندگی دیگری را برای ما رقم می‌زند و امکان سِیر کردن در فضاهای دیگری برای‌مان فراهم شود که در آن فضاها می‌شود بهتر تنفس کرد.

هریک از شرایط فوق را به هر مقدار نداشته باشیم، همان‌مقدار از فیض شب قدر محروم خواهیم بود

· این یازده موردی که مرور کردیم، شرایطی هستند که به ما کمک می‌کنند برای حضور در شب‌های قدر آمادگی قلبی پیدا کنیم. هر کدام از این شرایط را به هر مقداری نداشته باشیم، به همان مقدار از فیض شب‌های قدر محروم خواهیم بود. چون فیض شب‌های قدر را به اندازۀ صفای قلب و سلامت قلب‌مان به ما عنایت می‌کنند.

· می‌توانید برای توجه بیشتر به این موضوعات، آنها را برای خودتان فهرست کنید و این فهرست را جلوی خودتان قرار دهید؛ یکی یکی مرور کنید و برای خودتان علامت بزنید که کدام‌یک از این شرایط را دارید و کدام‌یک را ندارید یا کم دارید؟ (شبیه چِک‌لیستی که برای سفر تهیه می‌کنید و در آن وسایل مورد نیاز خود را فهرست می‌کنید) حتی در شب قدر می‌توانید به این فهرست نگاه کنید و در مناجات‌های خودتان تا صبح، اینها را به عنوان خواسته‌های خودتان درِ خانۀ خداوند مطرح کنید.

· دربارۀ هر کدام از این شرایط، چند دقیقه فکر کنید و قلب خودتان را به آن موضوع متوجه کنید، تا ان‌شاءالله یک دل آماده برای حضور در شب قدر پیدا کنید. هرچقدر از این شرایط را که نتوانستید مهیا کنید، درِ خانۀ خدا اظهار عجز کنید و بگویید: «خدایا! بیش از این نتوانستم برای شب قدر آمادگی پیدا کنم، بقیه‌اش را خودت درست کن…».

منبع : سایت رجانیوز

صفحات: 1· 2· 3